EMDR ve Obsesif Kompulsif Bozukluğu’nun Tedavisi OKB’nin tedavi edilmesinde EMDR’ın etkili olduğunu gösteren birkaç vaka çalışması vardır. Bunlardan biri Keenan, Ingham ve Farrell’ın çalışmasıdır. (2014). Bu çalışmada, sekiz vakanın beş sene boyunca BDT tedavisi gördüğü fakat tedaviye karşın hala OKB semptomları sergilediği görülmüştür.
Daha sonra çalışmada, vakaların geçmiş olumsuz yaşam deneyimlerini çözümlemek için standart EMDR protokolü kullanılmıştır. 3 aylık takip seanslarına bakıldığında tüm vakalar, önemli düzeyde gelişme göstermiştir. Marr’ın çalışmasında (2012) ise, Shapiro’nun fobi protokolünden biraz daha farklı iki uyarlanmış protokol kullanılmıştır. (Shapiro, 2001). Çalışmada yer alan dört katılımcının EMDR Terapisi’nden sonra, 4 ile 6 aylık takip seanslarına bakıldığında Obsesif Kompulsif Bozukluğu Bozukluğu semptomlarında önemli düzeyde azalma görülmüştür.
Marr’ın Adaptif EMDR Fobi Protokolü
Marr’ın Adaptif EMDR Fobi Protokolü’nde (2012), tedavi güncel tetikleyiciler ile (Obsesyonlar ve kompülsiyonlar) başlar, gelecek şablonu (başarılı gelecek eylemi hayal etme) ile devam eder ve daha sonra geçmiş ile ilişkili danışanı rahatsız eden anılar (varsa) ile sonlanır. Danışanlar tedavide, güncel tetikleyicilerin (Obsesif düşüncelerin, kompulsif davranışların) ve gelecek şablonlarının hangi sıra ile ele alınacağının karar konusunda aktif olarak rol alır. Danışanlar işlemeye özellikle kendilerini referans edecek pozitif veya negatif kognisyonlar ile değil; hedef görüntü, duygu, beden duyumu ile başlayacak şekilde yönlendirilir.
Çalışmanın Amacı ve Yöntem
Bu çalışmanın amacı, Marr (2012) tarafından geliştirilen protokolün bir terapist tarafından üç Obsesif Kompülsüf Bozuk hastasına uygulanarak sunulmasıdır. OKB hastaları Kuzey İngiltere’deki bir ruh sağlığı servisinden çalışmaya dahil edilmiştir. Çalışmaya katılma yaş kriteri 17 olup, tanı kriteri için Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı (DSM-IV) ve Mini Uluslararası Nöropsikiyatrik Görüşme (M.I.N.I) baz alınmıştır. Çalışmaya katılacak olan kişilerin ruh hali iki ölçek ile değerlendirilmiştir. Bunlardan ilki YaleBrown Obsesif Kompulsif Ölçeği (YBOCS), ikincisi ise Obsesif Kompulsif Envanteri’dir (OCI). Bunun dışında veri toplama yöntemi olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır.
1. Vaka: Abigail
Abigail üniversite birinci sınıfta okuyan 18 yaşında genç bir kadındır. 9 yaşından beri, uyumadan önce bazı şeyleri kontrol etme davranışları mevcuttur ve bu davranışları çok “rahatsız edici” olarak nitelendirmektedir. Kontrol etme davranışları arasında; kapıyı, pencereleri, prizleri, yorgan köşelerini kontrol etme ve ayrıca çekmecede elbiselerin olup olmadığını, kapının arkasında montlarının asılı olup olmadığını kontrol etmek bulunur. Abigail’in kendini iyi hissettiği bir gecede bu kontroller yarım saatini alırken, kötü hissettiği bir gecede bu kontroller 5 saate kadar çıkabilmektedir. Abigail, terapi hedefini “hiçbir şeyi kontrol etme rutini olmadan uyuyabilmek” şeklinde belirlemiştir. Abigail daha önce hiç antidepresan kullanmamış, 12 yaşında BDT yöntemiyle tedavi görmüş fakat tedavinin işe yaramadığını belirtmiştir.
İlk EMDR seansında Abigail, çalışmada kullanılan ölçekleri tamamlamıştır. Tedavide EMDR Süreci Hikaye alma aşamasında, Abigail yaklaşık 9 yaşındayken yaşadığı bir anıyı paylaşmıştır. Halka adlı korku filmini izlediğini, filmi izlerken çok korktuğunu ve ailesinin neden bu filmi izlemesine izin verdiğini anlamadığını belirtmiştir. Filmde, “küçük kızın insanları öldürmek için TV içinden ve prizlerden çıkması” anını çok korkutucu bulduğunu söylemiştir. Abigail, kontrol etme davranışlarından önce aklına gelen herhangi bir obsesif düşünce olmadığını belirtmiş fakat endişelerinin kendisinin ve başkalarının güvenliğinden emin olmak ile ilgili olduğundan bahsetmiştir.
EMDR’ın hazırlık aşaması öz bakım (self-care) tekniklerine ve terapötik işbirliği kurmaya odaklanır. Abigail ilk zamanlarda vücudundaki herhangi bir kaygı veya rahatsızlık hissini tanımlamakta zorlanmış fakat güvenli yer egzersizi (Parnell, 2007) üzerinde çalıştıktan sonra egzersizin kendisine vermiş olduğu hafiflik duygusu sayesinde kaygıyı göğsünde ve başında hissettiğini ayrımsayabilmiştir.
3 ve 6. Seanslar: Güncel Tetikleyicileri İşleme
Abigail, kontrol etme davranışlarının, güncel tetikleyicileri üzerinde çalışmayı seçmiştir. Bunun için uyumadan önce yapmış olduğu kontrol etme davranışlarını, sahne sahne oynattığı bir video kaseti hayal etmeye başlamıştır (kontrol etme davranışlarını yaparken ki hali ile videoyu canlandırıyor). Herhangi bir duygusal ya da bedensel rahatsızlık duyduğunu fark ettiğinde, videonun işlenmesi için video kasetini durdurmuştur. İşleme sırasında, çift yönlü uyarımı sağlamak için öncelikli olarak “tıp tıp” tercih edilmiştir. Abigail, duyarsızlaştırma sırasında rahatsız hissettiği için üç defa videoyu durdurmuştur. İlk kez kontrol etme davranışının başladığı, geçmişe dayalı bir anıyı hatırlamıştır. 9 yaşındayken, 2 yaşındaki küçük kardeşi ile beraber yatarken, uyuyamadığını ve kapıları kontrol etmek için yatağından çıktığını belirtmiştir.
İki seanstan sonra Abigail, bu tedavinin kendisini sinirlendirdiğini çünkü seansların dışında tedaviden fayda görmediğini bildirmiştir. Bunun üzerine terapist, araba sürdüğünde yapmış olduğu kontrol etme davranışları hakkında çalışmayı teklif etmiştir. Gece yatmadan önce yapmış olduğu kontrol davranışları hakkında çalışmaya ara verilmiştir. Abigail hayal ettiği video kasetinde en son araba sürerken, araba farlarını kontrol ettiğini söylemiştir. Daha sonra seansta, önceki senelerde yaşadığı bir olay ortaya çıkmış, Facebook’ta insanların birbirlerine attığı mesajlardan birinde “çete üyelerinin araba sürerken diğer çete üyelerine birbirlerini uyarmak için selektör yaptığını” okuduğunu hatırlamıştır.
Bu seanstan sonra Abigail, araba sürerken gerçekleştirdiği kontrol etme davranışlarında azalma olduğunu bildirmiştir. Terapist daha sonra gece yatmadan önce yapmış olduğu kontrol davranışlarına geri dönmüştür. Abigail zihninde oynattığı video kasetini hiç sıkıntı yaşamadan iki sefer oynatmıştır. Sonraki seanslarda Abigail, gece yatmadan önce yapmış olduğu kontrol davranışlarında hafif bir azalma olduğunu bildirmiştir.
7. Seans: Gelecek Şablonu
Terapi daha sonra uyumadan önceki ve araba sürerken ki kontrol etme davranışları için gelecek şablonu (başarılı gelecek eylemleri hayal etme; tercih edilen duygu – güçlü yanlar, pozitif kognisyon – “Güvendeyim”) ile devam etmiştir. Bu aşamada, Abigail herhangi bir zorlukla karşılaşmamış, aksine
daha güçlü ve güvende hissetmiştir.
8. ve 9. Seanslar: Geçmişle İlişkili Anıları İşleme
Standart protokolün 3. aşamasında, Abigail’in negatif kognisyonu “Güvende değilim”, pozitif kognisyonu ise “Güvendeyim” olmuş, korku duygusunu göğsünde ve başında hissetmiştir. İşleme sırasında, Abigail aslında Halka filmini izlemediğini, izlediği filmin aslında Korkunç bir Film 3 olduğunu fark etmiştir. Bir sonraki duyarsızlaştırma adımında, Halka filmini aslında ailesinin komşularla izlediğini ve bunu aralarında konuşurken duyduğunu belirtmiştir. 4. aşama hiçbir duygusal veya bedensel rahatsızlık yaşamadan tamamlanmış, Halka filmindeki Abigail’i korkutan ve daha önce renkli olan kızın imajı siyah beyaza dönüşmüştür. Abigail bu imajın artık kendisini rahatsız etmediğini söylemiştir.
(SUD0). 5. aşamada pozitif kognisyon “Bu durumu aştım” olarak değişmiş ve artık filmdeki kızı aklına getiremediğini bildirmiştir. Daha sonraki seansta, belirlenmiş diğer anılar hızlıca işlenmiştir. Abigail, bu seanslar sonrasında, kontrol etme davranışlarının 15 dakikaya kadar düştüğünü belirtmiştir.
10- 11. Seanslar: Takip Seansları
Abigail son seanslarında artık uyumadan önce kontrol etme davranışlarının olmadığını belirtmiştir. Kontrol etme düşüncesinin bazen aklına geldiğini fakat bunu kolayca kafasından çıkarabildiğini söylemiştir. OCI puanı son seansta 10’a düşmüştür. YBOCS, araştırma protokolüne göre her dördüncü seansta uygulandığı için son seansta tamamlanmamıştır. 6. Ay takip seansında YBOCS puanı da 0’a düştüğü görülmüştür.
